Λαμάρκ, Ζαν Μπατίστ Πιερ Αντουάν ντε Μονέ ντε-

(Jean Baptiste Pierre Antoine de Monet de Lamarck, Μπαζαντέν 1744 – Παρίσι 1829). Γάλλος φυσιοδίφης. Προοριζόταν να γίνει ιερωμένος, κατατάχθηκε όμως στον στρατό και σπούδασε ιατρική στο Παρίσι. Ο Λ. αφιερώθηκε στη μελέτη διαφόρων κλάδων της επιστήμης· η φήμη του όμως βασίζεται στις θεμελιώδεις έρευνες που διεξήγαγε στους τομείς της βοτανικής και της ζωολογίας και ιδίως στη θεωρία του περί της εξέλιξης των ειδών. Ως βοτανολόγος υπήρξε αρχικά συνεργάτης του Μπερνάρ ντε Ζισιέ. Στο πρώτο τρίτομο σύγγραμμά του Γαλλική χλωρίδα (1778) παρουσίασε ένα σύστημα κατάταξης και αναγνώρισης των φυτών, με το οποίο συμπληρώθηκε και βελτιώθηκε η ταξινόμηση του Λινναίου. Αυτή η δημοσίευσή του άνοιξε στον Λ. τις πόρτες της Ακαδημίας Επιστημών και οδήγησε στον διορισμό του ως βασιλικού βοτανολόγου. Έπειτα από ταξίδια στην Ευρώπη και διάφορες μελέτες, το 1788 έγινε καθηγητής της βοτανικής και από το 1793 έως το 1818 καθηγητής της ζωολογίας. Και στη ζωολογία ο Λ. δημιούργησε ένα σύστημα κατάταξης και αναγνώρισης των ζώων, το οποίο ισχύει με κάποιες παραλλαγές μέχρι σήμερα. Για παράδειγμα, εισήγαγε τον διαχωρισμό των ζώων σε ασπόνδυλα (invertebrata) και σπονδυλωτά (vertebrata), στο μνημειώδες έργο του Φυσική ιστορία των ασπόνδυλων ζώων (1815-22). Επίσης, χρησιμοποίησε πρώτος τον όρο βιολογία. Από τις βοτανικές και τις ζωολογικές μελέτες του, ο Λ. κατέληξε στην πεποίθηση –αντίθετη προς τις τότε αντιλήψεις, γι’ αυτό καταπολεμήθηκε έντονα, κυρίως από τους εκκλησιαστικούς κύκλους– ότι τα είδη δεν είναι αμετάβλητα, αλλά ότι με τον καιρό κάθε απλούστερη μορφή εξελίσσεται σε πολυπλοκότερη. Για τον Λ. η εξέλιξη ενός είδους εξαρτάται από μια εσωτερική τάση των οργανισμών να μεταβάλλονται σύμφωνα με δύο βασικούς νόμους: τον νόμο της χρήσης και αχρησίας –κατά τον οποίο ένα όργανο δυναμώνει και τελειοποιείται αν χρησιμοποιείται συχνά– και τον νόμο της κληρονομικότητας των επίκτητων –αυτών δηλαδή που προέρχονται από την επίδραση του περιβάλλοντος– χαρακτηριστικών (λαμαρκισμός). Τα επιχειρήματα αυτά του Λ. αναπτύσσονται στο έργο του Ζωολογική φιλοσοφία (1809), όπου για πρώτη φορά εκτίθεται μια οργανική θεωρία για την εξέλιξη των ειδών. Παρότι κάποιες υποθέσεις του Λ. για την εξέλιξη δεν θεωρούνται πλέον σωστές, αυτό που παραμένει σημαντικό είναι ότι ο Λ. αμφισβήτησε πρώτος επιστημονικά την πανάρχαια άποψη για θεϊκή δημιουργία των ζώντων οργανισμών στη Γη. Σήμερα αναγνωρίζεται η θεωρία αυτή ως προάγγελος της εξελικτικής θεωρίας του Δαρβίνου. Η ανατροπή των υποθέσεων του Λ. για τη μετάδοση ιδιοτήτων με κληρονομικότητα από τη θεωρία του Μέντελ δεν μειώνει καθόλου τον μεγάλο ερευνητή, ο οποίος πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του τυφλός και φτωχός. Προσωπογραφία του Γάλλου φυσιοδίφη Λαμάρκ (Μουσείο Καρναβαλέ, Παρίσι).